Begrippenlijst
Accorderen
Goedkeuren of onderschrijven.
Achterban
Leden van een organisatie.
Budgetimpactanalyse (BIA)
Economische analyse waarbij zichtbaar wordt gemaakt wat de gevolgen zijn van alle berekende kosten en opbrengsten en voor wie deze zijn bij een interventie in de zorg. Onderscheiden worden onder andere: individuele specialist, maatschap/vakgroep, instelling, zorgverzekeraar en overheid. Interventies betreffen bijvoorbeeld de introductie van een nieuw medicament of interventies in de organisatie van de zorg en/of het zorgproces (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Co-morbiditeit/Multimorbiditeit
Er zijn tegelijkertijd meerdere stoornissen en aandoeningen aanwezig, zowel geestelijke als lichamelijke, zonder een causaal verband tussen die aandoeningen maar gerelateerd aan een (chronische) ziekte, bijvoorbeeld depressie bij dementie (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Consultkaart
Een consultkaart is een soort (behandel)keuzehulp die patiënt en arts samen gebruiken om het gesprek aan te gaan over welke zorg het beste past bij de individuele patiënt. Hierin worden de verschillende mogelijkheden vergeleken aan de hand van de meest gestelde vragen van patiënten.
Digitale applicaties
Digitale (online) toepassingen, bijvoorbeeld een app of een online interventie.
Doelmatigheid
Doelmatige zorg kenmerkt zich door het leveren van de juiste zorg op het juiste moment aan de juiste cliënt, niet meer en niet minder dan nodig. In iedere kwaliteitsstandaard dient een voorkeursoptie voor de meest doelmatige zorg bij een bepaalde indicatie te worden opgenomen ter bevordering van gepast gebruik van zorg (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Evidence Based Richtlijnontwikkeling (EBRO)
Methode in richtlijnontwikkeling die de hoogste graad van bewijs toekent aan systematische reviews die afzonderlijke onderzoeken samenvatten volgens een gestructureerde methode. Meestal zijn er niet voor alle uitgangsvragen waarop de richtlijn antwoord geeft hoge niveaus van bewijs beschikbaar. De afweging voor de uiteindelijke aanbeveling wordt echter expliciet gemaakt op basis van een systematische samenvatting van de beschikbare kennis, van zowel wetenschappelijke studies als klinische expertise, en voorkeuren van de patiënt. (ZonMw, geraadpleegd op 28 oktober 2016: http://www.zonmw.nl/nl/themas/thema-detail/kwaliteit-van-zorg-kwaliteitsstandaarden/ontwikkeling-richtlijnen-en-standaarden/)
Evidence Based Medicine (EBM)
Evidence-based medicine (EBM, 'geneeskunde op basis van bewijs') is het expliciet, oordeelkundig en consciëntieus gebruikmaken van het beste beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van een patiënt. Dit alles gegeven de stand van de (medische) wetenschap van dat moment (Wikipedia, geraadpleegd op 28 oktober 2016).
E-health / Digitale zorg
Met e-health wordt ook digitale zorg bedoeld. Dit zijn Digitale (ICT) toepassingen die kunnen bijdragen aan de zorg. Onder digitale zorg valt bijvoorbeeld e-consult, online herhaalrecepten aanvragen et cetera.
Ervaringsdeskundige
Iemand die cliëntervaring heeft in de zorg, deze ervaring heeft omgezet in ervaringskennis en in staat is om deze kennis ook professioneel in te zetten en over te dragen op anderen. De inbreng van ervaringsdeskundigheid wordt gezien als een belangrijk instrument voor het realiseren van vraagsturing of vraaggerichtheid vanuit cliëntenperspectief. De inzet van ervaringsdeskundigheid is onderdeel van zorg die het herstelproces van cliënten ondersteunt (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Evidence based richtlijn ontwikkeling (EBRO)
Methode in richtlijnontwikkeling – evidence-based richtlijnontwikkeling – die de hoogste graad van bewijs toekent aan systematische reviews die afzonderlijke onderzoeken samenvatten volgens een gestructureerde methode. Meestal zijn er niet voor alle uitgangsvragen waarop de richtlijn antwoord geeft hoge niveaus van bewijs beschikbaar. De afweging voor de uiteindelijke aanbeveling wordt echter expliciet gemaakt op basis van een systematische samenvatting van de beschikbare kennis – van wetenschappelijke studies als klinische expertise – en voorkeuren van de patiënt (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
GRADE-methodiek
In 2000 is door een internationale werkgroep een ‘vernieuwd’ beoordelingssysteem ontwikkeld, genaamd GRADE. Deze methode wordt gebruikt om de kwaliteit van het wetenschappelijke bewijs en de sterkte van een aanbeveling te bepalen. GRADE is hoofdzakelijk een vernieuwde methode om de kwaliteit van wetenschappelijke studies te beoordelen en te graderen. Het is dus geen vervanging van de EBRO methodiek, maar maakt hier juist onderdeel van uit (Richtlijnendatabase, IKNL en KiMS)2.
Indicatoren
Een meetinstrument als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder aa van de Zorgverzekeringswet. Meetbaar aspect, uitgedrukt in een getal of percentage, dat iets zegt over de kwaliteit van zorg; gewoonlijk wordt een norm gesteld waaraan moet worden voldaan (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Informatiestandaard
Een informatiestandaard is een verzameling van afspraken die ervoor moet zorgen dat partijen in de zorg informatie over de verleende zorg met de juiste kwaliteit betrouwbaar en tijdig kunnen vastleggen, opvragen, uitwisselen en overdragen (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Invitational Conference
Bijeenkomst voor genodigden.
Keuzehulpen
Schriftelijke of elektronische informatie over de (behandel)mogelijkheden, waarin tenminste staat beschreven: (1) de verschillende mogelijkheden voor de patiënt (ook niet behandelen), (2) voordelen en nadelen daarvan, (3) expliciete ondersteuning voor de patiënt bij het wegen van de verschillende mogelijkheden.
NB: De keuzehulp dient informatie te bevatten die betrouwbaar en up-to-date is, en dient ontwikkeld te zijn in samenwerking met patiënten(organisaties).
Kwaliteitsstandaard
Verzamelnaam van richtlijnen, zorgmodules en zorgstandaarden die betrekking hebben op het gehele zorgproces of een deel van een specifiek zorgproces, en die vastleggen wat goede zorg is. De inhoud van de term kwaliteitsstandaard volgt daarmee de definitie van de term professionele standaard zoals omschreven in de Zorgverzekeringswet. Professionele standaard als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder z van de Zorgverzekeringswet. In de kwaliteitsstandaard staat het perspectief van de cliënt centraal (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Kwaliteitsinstituut
Onderdeel van Zorginstituut Nederland (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Leidraad voor kwaliteitsstandaarden (AQUA)
De leidraad voor kwaliteitsstandaarden geeft handvatten voor de wijze waarop kwaliteitsstandaarden idealiter tot stand komen en hun weg vinden in de praktijk. Ook geeft de leidraad aan welke producten een goede kwaliteitsstandaard compleet maken, zoals bijbehorende meetinstrumenten (indicatoren) en patiënteninformatie. De leidraad kan gebruikt worden ter ondersteuning van de ontwikkeling van een kwaliteitsstandaard. De leidraad is ontwikkeld door een advies- en expertgroep Kwaliteitsstandaarden (AQUA) (www.zorginzicht.nl)3.
Mandateren
De leden die in de werkgroep deelnemen zijn bevoegd om in naam van de organisatie te handelen, maar zonder de daarbij behorende verantwoordelijkheid. Bij mandateren worden geen bevoegdheden overgedragen. De mandaatgever blijft zelf bevoegd.
(Zorg)Module
Onderdeel van een zorgstandaard bestaande uit generieke componenten. Zorgmodules zijn ziekteoverschrijdend en werken verbindend tussen zorgstandaarden (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Modulaire herziening
Recent ontwikkelde richtlijnen bestaan uit modules. Een module is een uitgangsvraag of een aantal bij elkaar horende (sub)uitgangsvragen (submodules) met één of meerdere aanbevelingen, de onderbouwing, de overwegingen en verantwoordingsinformatie. De recent door de wetenschappelijke verenigingen ontwikkelde Richtlijnendatabase presenteert alle richtlijnen in modules en maakt het mogelijk om modulair onderhoud uit te voeren. Door modulair onderhoud kunnen verouderde onderdelen van richtlijnen efficiënter herzien worden (Richtlijnendatabase, IKNL en KiMS)4.
Multidisciplinair
Multidisciplinair betekent dat meerdere disciplines betrokken zijn. Dit in tegenstelling tot monodisciplinair (1 discipline).
Een multidisciplinaire richtlijn is een richtlijn die gezamenlijk en actief door alle betrokken disciplines wordt ontwikkeld en gehanteerd. Een multidisciplinaire richtlijn is disciplineoverkoepelend en grens- en/of domeinoverschrijdend (ketenzorg en transmuraal) (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Patiënt
Waar in dit document ‘patiënt’ staat, kan ook cliënt, persoon met een handicap of chronische aandoening, en familie/naasten die namens de patiënt praten, gelezen worden.
Patiëntenparticipatie
Inbrengen en/of benutten van de specifieke ervaringsdeskundigheid van patiënten, burgers en hun vertegenwoordigers, en ook het meepraten en meebeslissen, zoals bij richtlijnontwikkeling. Het doel van participatie is om de kwaliteit van een product of praktijk te verhogen en de implementatie van kwaliteitsverbetering te bevorderen. (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Patiëntenperspectief
Het perspectief van mensen met een ziekte of aandoening. Bij wilsonbekwame patiënten gaat het ook om het perspectief van de naasten (Basisset Kwaliteitscriteria, Kwaliteit in Zicht 2010).
Patiëntenvertegenwoordiger
Persoon die zich vanuit de patiëntenorganisatie bezighoudt met lotgenotencontact, informatieverstrekking en/of belangenbehartiging van patiënten vanuit een specifieke groep patiënten. Dit kan een ervaringsdeskundige zijn, maar dat hoeft niet. Een patiëntenvertegenwoordiger is (in principe) door een patiëntenorganisatie afgevaardigd en treedt namens deze patiëntenorganisatie op. Deze persoon kan zowel een vrijwilliger zijn als een medewerker van een patiëntenorganisatie.
PICO
Patiënt, interventie, controle, ‘outcome’; dit acroniem omschrijft de vier elementen van een specifieke klinische vraag waarmee kan worden gezocht in de wetenschappelijke literatuur, bijvoorbeeld via Medline (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Procesbegeleider
Activiteit om via bepaalde criteria zicht proberen te krijgen op ontwikkelingen bij en tussen mensen in hun samenhang en hun perspectief, plus voorwaarden te scheppen voor een harmonisch verloop daarvan. Voorwaarden daarbij zijn authenticiteit, gelijkwaardigheid en daadwerkelijke belangstelling voor mensen (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Register
Openbaar Register als bedoeld in artikel 66b, eerste lid van de Zorgverzekeringswet, waarin kwaliteitsstandaarden, informatiestandaarden en meetinstrumenten worden opgenomen die getoetst zijn aan de criteria uit het Toetsingskader. Het Register is bedoeld om transparantie te bevorderen en kwaliteit van zorg voor iedereen zichtbaar te maken, zowel voor professionals als voor burgers (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Richtlijn
Document met aanbevelingen ter ondersteuning van zorgprofessionals en zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, berustend op wetenschappelijk onderzoek en aangevuld met expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Toetsingskader (kwaliteitsstandaarden, informatiestandaarden en meetinstrumenten)
Beleidsregel zoals bedoeld in artikel 66b, tweede lid van de Zorgverzekeringswet. Kader met criteria waaraan kwaliteitsstandaarden, informatiestandaarden en meetinstrumenten worden getoetst alvorens ze kunnen worden ingeschreven in het Register (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
Tripartiet
Kwaliteitsstandaarden moeten volgens het toetsingskader van het Zorginstituut Nederland tripartiet ontwikkeld en aangeboden worden. Dit betekent dat (koepels van) zorgaanbieders/zorgverleners, zorggebruikers/patiënten en zorgverzekeraars betrokken moeten worden bij het proces, en dat het product gezamenlijk aangeboden dient te worden (Zorginstituut Nederland).
Uitkomstmaten
Meetresultaat waarop een interventie wordt beoordeeld. (Minder juiste term: eindpunt). Men maakt onderscheid in harde uitkomstmaten zoals sterfte en invaliditeit en intermediaire uitkomstmaten. Die laatste hangen meestal slechts indirect met harde uitkomstmaten samen, bijvoorbeeld serumcholesterolwaarden en bloeddruk bij cardiovasculaire ziekten. Uitkomstmaten zijn belangrijk in wetenschappelijk onderzoek en, op geleide daarvan, voor medische richtlijnen (Glossarium Kwaliteit van Zorg, Zorginstituut Nederland)1.
Wetenschappelijke vereniging
Een vereniging van medisch specialisten op hetzelfde vakgebied, ook wel een beroepsvereniging genoemd.
Zorginstituut Nederland
Kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid zijn de pijlers van het Nederlandse gezondheidszorgsysteem. Zorginstituut Nederland heeft een belangrijke positie in dit systeem: het zorgt ervoor dat die pijlers een sterk fundament vormen. Daarmee behartigt het Zorginstituut het belang van iedereen die op grond van de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg recht heeft op zorg (www.zorginstituutnederland.nl)5.
Zorgstandaard
Een beschrijving van de noodzakelijke onderdelen van multidisciplinaire zorg voor mensen met een bepaalde chronische ziekte, gezien vanuit de cliënt (Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden, Zorginstituut Nederland, 2015).
1 http://glossarium.zorginstituutnederland.nl/ Budget-impactanalyse.html, geraadpleegd op 23 december 2015
2 http://richtlijnendatabase.nl/ over_deze_site/over_richtlijnontwikkeling/ grade.html, geraadpleegd op 23 december 2015
3 https://www.zorginzicht.nl/ kennisbank/Paginas/ Leidraad-voor-Kwaliteitsstandaarden.aspx, Geraadpleegd op 23 december 2015
4 http://richtlijnendatabase.nl/ over_deze_site/over_richtlijnontwikkeling/ procedure_modulair_onderhoud_van_richtlijnen.html, geraadpleegd op 23 december 2015
5 https://www.zorginstituutnederland.nl/ organisatie, Geraadpleegd op 23 december 2015